In Nederland hebben ruim twee miljoen volwassenen chronische pijnklachten. Deze klachten zijn meer dan een symptoom dat onderdeel uitmaakt van een bepaald ziektebeeld. Chronische pijn is een ziekte op zich. Omdat vaak sprake is van dermate ernstige klachten dat mensen minder goed of zelfs helemaal niet meer kunnen werken, en als gevolg daarvan in een isolement raken, vormt chronische pijn wereldwijd het grootste socio-economische gezondheidsprobleem. Als na een blessure of operatie pijnklachten langer dan de verwachte herstelperiode aanhouden, of langer duren dan drie maanden, wordtgesproken over chronische pijn. Door tijdige en adequate behandeling van acute pijnklachten kan het ontstaan van chronische pijn worden voorkomen. Als behandeling te lang uitblijft, treden veranderingen op in het zenuwstelsel. Pijnzenuwen en pijncentra in de hersenen geven dan, ook als geen sprake meer is van een fysieke aanleiding, pijnprikkels door aan het brein.

Positieve en negatieve stimuli
Hoewel chronische pijn vaak blijvend is, kan de pijnervaring worden beïnvloed. “Je kunt door een positieve input het brein vaak reconditioneren”, vertelt dr. Jan-Willem Kallewaard, voorzitter van de sectie ‘pijn en palliatieve geneeskunde’ van de Nederlands Vereniging voor Anesthesiologie. Die reconditionering kan worden bereikt door positieve stimuli. “Als je aandacht besteedt aan wat goed gaat, is er in het brein automatisch minder ruimte voor de pijnervaring.” Omgekeerd werkt het bij negatieve stimuli. Als je juist heel erg let op de pijn dan wordt de ervaring daarvan groter.

Blijven bewegen
Een belangrijk onderdeel van pijnrevalidatie is een bewegingsprogramma. Als je pijn hebt, is het vermijden van pijn door anders of niet te bewegen een logische reflex, stelt bewegingswetenschapper professor Jaap van Dieën. Bij chronische pijn kan dit echter leiden tot extra klachten. Dan is het belangrijk om onder begeleiding, en met behulp van een goed activiteit-rust-programma, door de pijn heen zo normaal mogelijk te blijven bewegen. “Beweging veroorzaakt weliswaar soms pijn, maar zorgt ook voor positieve impulsen naar het brein.”

Chroniciteit voorkomen
De meeste artsen zijn onvoldoende opgeleid om pijnklachten te herkennen en te behandelen. Veel patiënten die met pijn bij de huisarts terechtkomen, worden nu vaak lang en zonder succes behandeld in de eerste lijn en belanden pas als het al te laat is om chroniciteit te voorkomen bij de specialist. Maar ook daar wordt de pijn vaak slechts gezien als symptoom en daardoor niet adequaat behandeld. “De beste oplossing bij pijn die chronisch dreigt te worden, is tijdige beoordeling en behandeling door een multidisciplinair team”, stelt Kallewaard. Tijdige diagnose is cruciaal. Vandaar dat alle bij de zorg betrokken partijen de afgelopen jaren hebben gewerkt aan de nieuwe Zorgstandaard Chronische Pijn. Deze richtlijn wordt naar verwachting nog dit jaar gepubliceerd. Doel van de standaard is te komen tot transmurale afspraken tussen de eerste en de tweede lijn, met als doel de patiënt centraal te stellen en een effectieve behandeling op maat aan te bieden, zo dicht mogelijk bij huis. De zorgstandaard benadrukt ook het belang van multidisciplinaire samenwerking bij het stellen van de diagnose en het behandelen van de klachten.

‘Je bent meer dan je pijn’
De bal ligt volgens het ‘Samenwerkingsverband Pijnpatiënten naar één stem’, niet alleen bij de behandelaren. Ook patiënten hebben een grote verantwoordelijkheid. Pijn heeft een enorme impact op je leven. Soms kom je in een isolement terecht omdat je niet meer normaal kunt meedoen in de samenleving. Voorzitter Ilona Thomassen benadrukt het belang om zelf de regie te houden over je behandeling en je leven. “Ga goed voorbereid naar je huisarts. Vraag om doorverwijzing. Hou je therapie vol. En besef dat je meer bent dan je pijn. Door, ondanks de pijn, je leven weer op te pakken en je te concentreren op iets wat je graag doet, ben je minder bezig met de pijn.” Dat klinkt eenvoudig maar dat is het niet. Juist daarom is pijneducatie belangrijk om meer zelfbewust te worden. Het samenwerkingsverband biedt op haar website een onlinecursus hoe om te gaan met chronische pijn. “Je voelt je soms overmeesterd door de pijn en overgeleverd aan de medische wereld. Maar jij bepaalt, in overleg met je dokter, wat er gebeurt. Alleen al dat besef maakt je vaak sterker”, stelt Thomassen.

Voor meer informatie, ga naar Mijngezondheidsgids