In het artikel ”pijnpatiënt moet te lang wachten” in de NRC van 9 november jl. wordt terecht aandacht gevraagd voor de grote groep mensen die in Nederland te maken heeft met chronische pijn.

Als pijnrevalidatiearts zie ik wekelijks tientallen patiënten die meestal een lange, frustrerende  zoektocht naar de oorzaak van hun pijn hebben afgelegd,  onsuccesvolle behandelingen hebben ondergaan en langdurig zware pijnmedicatie gebruiken met vervelende bijwerkingen. Er is op dit punt sprake van ondoelmatige zorg en overbehandeling.

In het artikel wordt terecht gepleit voor een betere samenwerking tussen professionals en een betere behandeling van pijn, waarbij echter een duidelijk onderscheid moet worden gemaakt tussen acute pijn en chronische pijn problematiek, waarbij pijn langer dan 3 maanden aanwezig is.

Pijn, door welke oorzaak dan ook, is en blijft een emotionele gewaarwording die plaats vindt in het brein en daarmee continu beïnvloed wordt door wat men doet en wat men denkt. Pijn staat direct onder invloed van veel factoren, zoals stress, de aandacht die men aan de pijn schenkt, psychologische en sociale factoren, gedrag en persoonlijkheid.

Chronische pijn kan soms nog het directe gevolg zijn van schade, maar kan ook los  daarvan als “verstoorde” signaalverwerking blijven bestaan en niet meer in  verhouding staan met het oorspronkelijke letsel.

Recent neurowetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat dezelfde hersengebieden  betrokken zijn bij zowel de waarneming en verwerking van lichamelijke  pijn als de verwerking van  sociale- en emotionele pijn. Door deze overlap wordt het steeds duidelijker dat psychologische pijn, door bv. afwijzing en trauma, lichamelijke pijn direct kan beïnvloeden, en zelfs een rol speelt bij het ontstaan van veel pijnsyndromen. Pijngewaarwording kan daarnaast gepaard gaan met emotionele klachten, zoals frustratie, depressie en angst, die de pijn wederom versterken. Dit ingewikkelde samenspel ontstaat bij veel chronische pijnpatiënten. Daarom moet bij het ontstaan van pijn zo snel mogelijk een uitgebreide biopsychosociale analyse plaatsvinden, waarbij de aanleiding van de pijn en factoren die het herstel belemmeren moeten worden besproken en aangepakt. Hiervoor is een multidisciplinaire aanpak nodig door verschillende zorgprofessionals.

Binnen pijnrevalidatieprogramma’s is hier al veel ervaring  mee opgedaan en worden aantoonbaar zeer goede resultaten geboekt. De behandeling is er op gericht dat men leert omgaan met de pijn, zodat de kwaliteit van leven wordt verbeterd. Het draait  hierbij om het oppakken van activiteiten die door de pijnklachten eerst niet meer mogelijk leken. In deze programma’s moet de focus niet meer gelegd worden op het bestrijden van de pijn, maar de strijd tegen de pijn juist worden opgegeven. Medicatie kan daarbij meestal worden afgebouwd. Door het creëren van een zekere mate van aanvaarding van pijn en het hervatten van zingevende activiteiten ontstaat ruimte voor herstel. Helaas gelden ook voor deze programma’s lange wachtlijsten en worden bovendien pas in een te laat stadium aangeboden aan de patiënt.

Zoals vermeld in het artikel, vraagt goede pijnzorg meer regiemogelijkheid voor de huisarts met snelle, goed op elkaar afgestemde diagnostiek, zodat snel duidelijkheid kan worden gegeven aan de betreffende patiënt en een goed behandelplan in gang gezet kan worden. Hiermee wordt het te lang rond shoppen van de patiënt door een niet goed functionerend zorgsysteem voorkomen. Ook de enorme, indirecte kosten die nu ontstaan door verzuim bij klachten van het bewegingapparaat kunnen hierdoor worden verminderd. Voor lage rugklachten liggen naar schatting de directe medische kosten op 400 miljoen euro en indirecte kosten op 4 miljard euro per jaar.

De huidige bekostiging van de zorg voor een chronische pijnpatiënt staat een gezamenlijke aanpak door onder andere  de huisarts, anesthesioloog, revalidatiearts, neuroloog, orthopeed, psycholoog, psychiater en de  fysiotherapeut in de weg. Dit vraagt dus om een herstructurering van de zorg.

In de regio Noord Kennemerland start binnenkort een project om deze uitdaging aan te gaan, waarbij alle belangrijke partijen, zowel de zorgverzekeraar, de eerste lijn en de tweede lijn zijn betrokken.

René Oosterwijk is:

Medisch directeur CIR Pijnrevalidatie Zwolle/Velp/AmsterdamRevalidatiearts Medisch Centrum AlkmaarDocent Instituut voor toegepaste Neurowetenschappen Haarlem  (ITON)

Bron: CIR Revalidatie